दशैं भन्नासाथ पछिल्लो समय खानपान, मनोरञ्जनको चाडको रुपमा विकसित भइरहेको छ । देवी भगवतीको पूजा अर्चना उपासनामा मानिसहरुको रुचीमा कमी देखिएको छ ।
सांस्कृतिक रुपमा पनि दशैं नयाँ लुगा, शक्तिपीठहरुमा बलीको रुपमा लिइने गरेको छ । दशैं मान्ने धेरै नेपालीको चुलामा मासुका परिकार पाक्ने गरेको छ । तर पछिल्लो समय अहिंसावादी सोच, स्वास्थ्यमा मासुले पार्ने नकारात्मक प्रभाव आदी कारणले पनि मासु नखाने मानिसहरुको संख्यामा बृद्धि भइरहेको छ ।
दशैंमा सरकारी स्तरमा भेडा च्यांग्राको विक्री हुने गरेको छ । मासुका विभिन्न परिकरहरुको चर्चाका बीच हरियो तरकारी, काउली, साग, च्याउआदीको कुनै चर्चा हुने गरेको छैन । ‘दशैंमा मासु नखाए के खाने रु’ भन्ने प्रश्नको सामना अधिकांश शाकाहारीले गर्नुपर्ने परिस्थिति छ । जस कारण शाकाहारीहरु दशैंमा के खाने भन्ने द्विविधामा पर्ने गरेका छन् ।
शाकाहारीले दशैंमा के खाने ?
मासुको प्रयोग नगरि पनि दशैंलाई खानपानका हिसावमा स्वादीलो बनाउन सकिन्छ । त्यसका लागि तपाईले नियमित रुपमा खाने काउली, घिरौला, बन्दा, भन्टा, साग, मूलाका साथसाथै पनिर, च्याउका विभिन्न स्वादिलो परिकार बनाउँन सक्नु हुन्छ ।
दशैंमा तपाईले मटर पनिर, पालक पनिर, तोफु, मटर मसरुम पनिर, लगातयको तरकारी बनाउन सक्नुहुन्छ । च्याउमा प्रोटिन, भिटामिनहरूमा थाइमिन, राइवोलेविन, नाइसिन, वायोटिन, एसकर्भिक एसिड, विभिन्न मिनरल्स, विभिन्न एमिनो एसिडस् आदि तत्वहरू पाइन्छ । त्यस्तै, भिटामिन ए, बी, सी, खनिज र क्याल्सियम पनि पाइन्छ । बोसो नगन्य मात्रामा हुने च्याउलाई पौष्टिक खानाको रूपमा लिइएको छ जसको प्रयोग दशैंमा स्वास्थ्यका हिसावले पनि हितकर हुन्छ ।
शाकाहारीले दशैंको समयमा चना, केराउ, बोडीको तरकारीहरुको प्रयोग गर्न सक्नु हुन्छ । त्यस्तै आलुको अचार, काक्राको पुरानो अचारको प्रयोग पनि भेजहरुले गर्न सक्नुहुन्छ । मासुलाई धेरैदिनसम्म राखेर पकाएर खानु भन्दा तपाईको भान्सामा पाकेको पालक पनिर, च्याउको परिकार निकै स्वास्थकर हुन्छ । दशैंमा खिर लगायतका परिकार पनि बनाउन सकिन्छ ।
मिठाइ र फलफूल
दशैंको अवसरमा शाकाहारीले प्रयोग गर्न सक्ने अन्य खानेकुरामा फलफूल र मिठाइ पनि हुन्छ । त्यसका लागि बजारमा किनिएका मिठाइ भन्दा घरमा नै बनाउन सकिने लालमन, रसवरी, जेरी, नरीवलको वर्फी, सेल, अनरसा लगायतका मिठाइको प्रयोग गरेर दशैंलाई स्वादीलो बनाउन सक्न् हुन्छ ।
त्यस्तै भेजहरुले फलफुल, लस्सीको प्रयोग पनि दशैंमा गर्न सक्छन् । दहीको प्रयोग दशैंमा धेरै हुने गरेको छ । दही, चिउरासँग आलूको अचार कम्ति स्वादीलो हुँदैन । जे जस्तो परिकार भएपनि दशैंमा सन्तुलित र आफ्नो शरीर स्वास्थ्यका हिसावले खानपान गरेर दशैं मनाउनु होला ।
आधुनिक खानपान
पछिल्लो समय खानपानमा नयाँ नयाँ कुराहरुको विकास भइरहेको छ । दशैंमा पनि शाकाहारीहरुले यस्तै खानेकुरा आफ्नो भान्छामा बनाउन सक्नुहुन्छ । भेज पिज्जा, भेज फिंगर, फ्रेन्च फ्राइ, समोसा लगायतका परिकार बनाएर पनि दशैंको खानपानलाई स्वादिलो बनाउन सकिन्छ ।
